Dünya Haritası Gerçeği: Bildikleriniz Ne Kadar Doğru?
Hepimiz çocukluğumuzdan beri dünya haritalarına bakarız. Okullarda, evlerde, atlaslarda gördüğümüz o klasik haritalar… İlkokulda coğrafya dersinde, sınıfımızın duvarında asılı duran o büyük haritayı hatırlıyorum. Öğretmenimiz her kıtayı gösterirdi ama kimse o haritanın aslında devasa bir yanılsama olduğunu söylemezdi… Peki hiç düşündünüz mü, bu haritalar gezegenimizin gerçek boyutlarını ne kadar doğru yansıtıyor? Eğer size haritaların boyutlar açısından doğru olmadığını, hatta siyasi bir algıyı yansıttığını söylesem ne düşünürdünüz? Gelin bu gerçeği birlikte inceleyelim.
Çakal Soru
4 min oku
Cevap: Şaşırtıcı derecede az!
Neden Haritalar Yanıltıcı Olabilir?
Dünya bir küre iken, haritalar iki boyutlu, düz bir yüzeydir. Bir küreyi düz bir yüzeye aktarmanın imkansızlığı, beraberinde kaçınılmaz çarpıtmaları getirir. Tıpkı bir portakalın kabuğunu düz bir masanın üzerine serdiğinizde yırtılması veya buruşması gibi...Yani, bir harita ya alanları ya da şekilleri (ya da her ikisini birden) doğru gösteremez. Kısacası, küresel bir yüzeyi düz bir kağıda tam olarak doğru bir şekilde aktarmak matematiksel olarak imkansızdır.
En yaygın kullanılan dünya haritası, Mercator projeksiyonu adı verilen bir yöntemle hazırlanmıştır. 1569 yılında denizcilik için geliştirilen bu harita, yönleri doğru göstermesi nedeniyle denizciler için paha biçilmezdi. Ancak bu doğruluk, bir bedeli beraberinde getiriyordu yine de tarih boyunca 2 boyut düz bir şekilde harita çıkarmak ne kadar doğru olmasa da insanlık için faydalı bir eşya olmuştur hatta dünya tarihinde harita bulmak hazine bulmak gibi mutlu etmiştir insanları. Bu bedeli bloğumuzun geri kalanında daha detaylı olarak siz değeli okurlara anlatmaya çalışacağız fakat kısaca size şöyle açıklamak gerekirse:
Boyut Yanılgısı: Harita, kutuplara yakın ülkeleri olduğundan çok daha büyük gösterir. Bu nedenle Grönland, Afrika'dan büyük görünse de, gerçekte Afrika 14 kat daha büyüktür. Bu, coğrafi boyutlar hakkında yanlış bir algı yaratır.
Siyasi Etki: Haritanın Avrupa'yı merkeze alması ve kuzeydeki ülkeleri şişirmesi, Batı merkezli bir dünya algısını pekiştirir. Bu görsel yanılsama, siyasi ve kültürel bir üstünlük mesajı verebilir.
İşte Mercator projeksiyonu haritasının bir örneği
Dünya haritasını doğrudan çizemem, ancak size daha doğru bir gösterimi olan Gall-Peters projeksiyonuna ait bir görsel oluşturabilirim. Bu harita, Mercator projeksiyonuna kıyasla kara parçalarının alanlarını daha doğru bir şekilde temsil eder
Kutuplara Yaklaştıkça Büyüme: Mercator haritasında Ekvator'dan uzaklaştıkça kara parçaları olduğundan çok daha büyük görünür. Bu durum, özellikle kuzeydeki ülkelerin gerçekte olduğundan devasa görünmesine neden olur.
İşte En Büyük Yanılgılardan Bazıları:
* Afrika'nın Gerçek Boyutu: Mercator haritasında Grönland'ın neredeyse Afrika kadar büyük göründüğünü fark ettiniz mi? Gerçekte, Grönland'ın, haritada Afrika'ya ne kadar benzediğine bakıp şaşırabilirsiniz. Oysa bu basit görsel yanılgı, coğrafi algılarımızda ne kadar büyük bir çarpıtmaya neden oluyor, biliyor musunuz? Gerçekte, Afrika kıtası Grönland'dan tam 14 kat daha büyüktür! Hatta ABD, Çin, Hindistan ve Avrupa'nın büyük bir kısmını içine alabilecek kadar devasadır. Gerçek oranlarda bir harita, Afrika'yı çok daha baskın ve merkezi bir konumda gösterir.
Gerçek boyutlarıyla afrika kıtası.
Afrika (Mercator)
Peki, bu haritanın neden hala yaygın olarak kullanıldığını hiç merak ettiniz mi?
Grönland'ın Küçüklüğü: Alışık olduğumuz haritalarda oldukça büyük görünen Grönland, aslında küçük bir adadır. Gerçek ölçülerle bir haritada, kuzeydeki bu buzlu diyarın ne kadar küçük olduğunu şaşırarak görürsünüz.
Avrupa ve Asya'daki gerçek ölçüleri ile çizilmiş harita.
Avrupa ve Asya'daki Oran Farkları: Mercator haritasında Avrupa, özellikle de Batı Avrupa ülkeleri, gerçek ölçülerle bir haritada olduğundan daha büyük görünür. Buna karşılık, Asya kıtası, özellikle Hindistan ve Çin gibi geniş ülkeler, gerçek boyutlarıyla çok daha büyük ve belirgin bir yer kaplar.
Peki Neden Hala Bu Haritaları Kullanıyoruz?
Mercator haritası, denizcilik ve navigasyon için hala çok kullanışlıdır çünkü açılar ve yönler konusunda yüksek doğruluk sunar. Bir rotayı düz bir çizgi olarak belirlemenizi sağlar. Ancak coğrafi alanları ve oranları doğru temsil etmek için tasarlanmamıştır.Özetle, bir harita ya denizlerin yönlerini doğru oranda gösterir ya da kara kütlelerinin alanlarını. Mercator, yönlere öncelik verdiği için kara alanlarını feda eder.
Gerçekleri Gösteren Haritalar Var Mı?
Evet, var! Örneğin, Gall-Peters projeksiyonu gibi haritalar, kıtaların ve ülkelerin gerçek alanlarını daha doğru bir şekilde gösterir. Bu haritalar, şekillerde hafif bozulmalara yol açsa da, gezegenimizdeki kara kütlelerinin gerçek oranlarını anlamamıza yardımcı olur. Bu gerçek oranlar şuan ki yaşadığımız zamanda fazla bir önemi olmasa da benim gibi meraklı kişilerin rahat nefes almasına yardımcı olacaktır.Bir dahaki sefere bir dünya haritasına baktığınızda, o düzlemde gizlenen devasa yanılsamayı hatırlayacak, coğrafyayı yeni bir gözle görmeye başlayacaksınız. Bu farkındalık sayesinde bu konular sizler için daha akılda kalıcı olacaktır.
Get in touch
Share with visitors how they can contact you and encourage them to ask any questions they may have.