Döviz Kurlarını Etkileyen Faktörler: Neden Yükselir, Neden Düşer?

1. Faiz Oranları: Paranın Cazibesi

Merkez bankaları tarafından belirlenen faiz oranları, döviz kurları üzerinde en güçlü etkenlerden biridir. Bir ülkenin faiz oranları yükseldiğinde, o ülkenin para birimi yabancı yatırımcılar için daha cazip hale gelir. Neden mi? Çünkü yüksek faiz, yatırımcılara paralarını o ülkede tuttuklarında daha fazla getiri vadeder. Bu da o ülkenin para birimine olan talebi artırır ve değeri yükselir. Tam tersi durumda, faiz oranları düştüğünde, yatırımcılar başka ülkelere yönelir ve para biriminin değeri düşme eğilimi gösterir.

Örneğin, TCMB'nin 2024 Mart ayında faizleri 500 baz puan artırması sonrası Türk lirası, dolar karşısında kısa süreli bir değer kazanımı yaşamıştı. Bu durum, faiz artışının yerel para birimine olan talebi nasıl artırdığının yakın bir örneğidir.

• Sıkça Sorulan Soru: "Merkez Bankası faiz artırınca doların düşmesinin en temel nedeni, paranın çekiciliğidir. Yabancı fonlar, daha yüksek getiri arayışıyla Türk Lirası cinsinden varlıklara yönelir. Bu durum, piyasadaki döviz arzını artırırken, TL talebini yükseltir ve döviz kurunda düşüşe yol açar. Ancak, bu etkinin kalıcı olması için faiz artışının enflasyonla mücadelede etkili olacağına dair güvenin de oluşması gerekir.

2. Enflasyon Oranları: Satın Alma Gücünün Erozyonu

Enflasyon, paranın satın alma gücündeki düşüşü ifade eder. Bir ülkedeki enflasyon oranı yüksekse, o ülkenin parası sürekli değer kaybediyor demektir. Yüksek enflasyon, yerel paranın uluslar arası piyasada da cazibesini azaltır çünkü aynı miktarda parayla daha az ürün veya hizmet alınabilir hale gelir. Bu durum, yabancı paraya olan talebi artırarak döviz kurlarının yükselmesine neden olur. Düşük ve istikrarlı enflasyon ise bir ülkenin para birimini daha güvenilir ve değerli kılar. Türkiye'nin son yıllarda yaşadığı yüksek enflasyon, TL'nin satın alma gücünü ciddi şekilde düşürdü. Bu durum, yerli ve yabancı yatırımcıların tasarruflarını korumak için dövize yönelmesine neden olarak dolar ve Euro'nun sürekli yükselmesini tetikledi. Yıllardır süregelen bu durum maalesef istenmeyen sonuçlar doğuruyor.Yüksek enflasyon ve döviz kurlarındaki artış, ithalatın maliyetini artırarak üretim giderlerini yükseltir, alım gücünü düşürür ve ekonomik belirsizliği artırır.

Örnek: "Türkiye'nin son yıllarda yaşadığı yüksek enflasyon, TL'nin satın alma gücünü ciddi şekilde düşürdü. Örneğin, Türkiye İstatistik Kurumu'na (TÜİK) göre 2023 yıl sonu enflasyon oranı %64,77 olarak açıklanmıştı. Bu süreçte, yerli ve yabancı yatırımcıların tasarruflarını korumak için dövize yönelmesi, 2023 yılında dolar kurunun %58'den fazla yükselmesini tetikledi."

3. Cari Açık/Fazla: Dış Ticaret Dengesi

Bir ülkenin cari açığı, o ülkenin ithalatının ihracatından fazla olması durumudur. Yani ülke, dışarıya sattığından (ihracat) daha fazlasını dışarıdan alıyor (ithalat) demektir. Bu durumda, ülkenin daha fazla dövize ihtiyacı olur ve piyasada dövize olan talep artar, bu da döviz kurlarının yükselmesine yol açar. Cari fazla ise tam tersi bir durumdur; ülke daha fazla döviz kazanır ve ulusal para birimi değer kazanma eğilimine girer.

• Sıkça Sorulan Soru: "Cari açık doları nasıl etkiler?"

  • Cevap: Cari açık arttığında ülke, ithalatı finanse etmek için daha fazla dövize ihtiyaç duyar. Piyasada döviz talebi artar, bu da döviz kurunun yükselmesine neden olur.Cari açık arttığında, bir yandan ülkeye giren dövizden daha fazlası dışarı çıkarken, diğer yandan açığı kapatmak için dış borçlanmaya veya yabancı sermaye girişine bağımlılık artar. Bu durum, ekonomiyi dış şoklara karşı daha savunmasız hale getirir ve yatırımcı güvenini zedeler. Sonuç olarak, yerel para birimi değer kaybeder ve döviz kurları yükselişe geçer.

  Örnek: "Türkiye'nin uzun yıllardır mücadele ettiği cari açık, bu durumun en somut örneklerinden biridir. Örneğin, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre 2023 yılında cari işlemler açığı 45,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu açığın finansmanı için dış kaynak arayışı, TL üzerindeki baskıyı artırarak döviz kurlarının yükselmesinde önemli bir rol oynamıştır."

4. Siyasi ve Ekonomik İstikrar: Güven Faktörü

Yatırımcılar, paralarını güvenli limanlarda tutmak isterler. Bir ülkedeki siyasi belirsizlikler, seçimler, hükümet değişiklikleri, toplumsal olaylar veya ekonomik politikaların öngörülemezliği, yatırımcıları endişelendirir. Bu belirsizlik dönemlerinde, yatırımcılar riskten kaçınarak sermayelerini daha istikrarlı ülkelere çekerler. Bu da yerel para biriminin değer kaybetmesine ve döviz kurlarının yükselmesine neden olur. Tam tersi durumda, siyasi ve ekonomik istikrar, ülkeye olan güveni artırır ve sermaye girişini teşvik eder.Türkiye'de 2018 yılında yaşanan ve ekonomide dalgalanmalara yol açan süreç, siyasi risklerin döviz kurunu ne kadar hızlı etkilediğinin bir göstergesidir. Bu dönemde artan jeopolitik riskler ve siyasi belirsizlik algısı, dolar/TL kurunun kısa sürede rekor seviyelere çıkmasına neden olmuştu.Siyasi istikrarın olmadığı dönemlerde, ülkeye olan sermaye girişi azalırken, mevcut yabancı sermaye çıkışı hızlanır. Örneğin, bir ülkenin CDS (Kredi Temerrüt Takas) primi, yani borçlanma maliyeti, siyasi belirsizliklerle birlikte yükselişe geçer. Bu da ülkenin riskli algılandığını gösterir.Yatırımcı güveni, sadece kısa vadeli sermaye akımları için değil, aynı zamanda uzun vadeli doğrudan yabancı yatırımlar (FDI) için de hayati öneme sahiptir. İstikrar, büyük uluslararası şirketlerin o ülkeye fabrika kurma, yeni bir pazar açma veya uzun vadeli projeler gerçekleştirme kararlarında belirleyici rol oynar.

5. Jeopolitik Gelişmeler ve Küresel Olaylar: Dış Etkiler

Ülke sınırları dışındaki gelişmeler de döviz kurlarını derinden etkileyebilir. Küresel ekonomik krizler, savaşlar, büyük doğal afetler, petrol fiyatlarındaki ani dalgalanmalar veya büyük uluslararası anlaşmalar gibi jeopolitik olaylar, küresel risk algısını değiştirir. Örneğin, küresel bir kriz anında yatırımcılar genellikle daha güvenli liman olarak görülen Amerikan Doları veya Japon Yeni gibi para birimlerine yönelir, bu da diğer para birimlerinin değer kaybetmesine neden olabilir.Özellikle Türkiye gibi enerji ithalatına bağımlı ekonomiler için petrol fiyatlarındaki ani yükselişler kritik öneme sahiptir. Petrol fiyatı arttığında, ithalat faturası yükselir, bu da cari açığı ve döviz ihtiyacını artırarak TL üzerinde baskı oluşturur. 2022 yılında Rusya-Ukrayna savaşı sonrası yaşanan enerji krizi, bu durumun yakın bir örneğidir.

Örneğin, 2020 yılında ortaya çıkan COVID-19 salgını, küresel bir kriz yaratarak yatırımcıların belirsizlikten kaçınmasına ve güvenli liman arayışına girmesine neden oldu. Bu süreçte, dünya genelindeki birçok para birimi değer kaybederken, Amerikan Doları ve Japon Yeni gibi rezerv para birimleri hızla değer kazandı.

6. Spekülasyon ve Piyasaların Algısı: Beklentilerle Yönlendirme

Döviz piyasaları sadece temel ekonomik verilerle değil, aynı zamanda piyasa katılımcılarının beklentileri ve spekülasyonlarla da hareket eder. Büyük yatırımcılar veya kurumlar, gelecekteki faiz oranı kararları, enflasyon beklentileri veya ekonomik büyüme tahminleri gibi bilgilere dayanarak pozisyon alırlar. Bu beklentiler, gerçek bir ekonomik değişim olmasa bile, belirli bir para birimine olan talebi veya arzı etkileyerek kur hareketlerine neden olabilir.Piyasa algısı ve spekülasyon, yalnızca büyük yatırımcıların değil, aynı zamanda küçük bireysel yatırımcıların da kararlarını etkiler. Özellikle sosyal medya ve haber akışları üzerinden hızla yayılan beklentiler, döviz kurlarında beklenmedik dalgalanmalara neden olabilir. Bu durum, finansal okuryazarlığın ve haber kaynaklarını doğru değerlendirmenin önemini bir kez daha ortaya koyar.

Örneğin, bir merkez bankası başkanının değişeceği yönündeki söylentiler, henüz resmi bir açıklama olmasa bile, piyasada ciddi bir sermaye çıkışına yol açabilir. Çünkü yatırımcılar, olası bir politika değişikliği beklentisiyle pozisyonlarını hızla değiştirebilir

Döviz kurları, birden fazla faktörün eş zamanlı etkisiyle şekillenen karmaşık bir yapıdır. Bu faktörleri anlamak, günlük ekonomik haberleri daha doğru yorumlamanıza ve finansal okuryazarlığınızı geliştirmenize yardımcı olacaktır.Sonuç olarak, döviz kurları sadece ekonomik verilerin değil, aynı zamanda beklentilerin ve algıların da bir yansımasıdır. Bu karmaşık dinamikleri anlamak, finansal risklerinizi yönetmek ve ekonomik gelişmeleri daha bilinçli takip etmek için kritik öneme sahiptir. Unutmayın, doğru bilgiye erişim, finansal kararlarınızda size her zaman bir adım önde olacaktır. Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır sizde böyle bir dünyada sağlam adımlarla yürümeniz için önce bilgilenin sonra kendinize uygun yatırımlarla hayatınızı planlayın.

Follow us

Get in touch

Share with visitors how they can contact you and encourage them to ask any questions they may have.